Jak zielona przestrzeń łąki usiana jest barwnymi i różnej wielkości kwiatami, tak w równo odliczane tygodnie roku liturgicznego wplatają się kolory odmienne od codziennej zieleni czy fioletu. Potocznie mówimy: idą święta Bożego Narodzenia/wielkanocne, jutro święto Matki Boskiej itp. – jednak w rzeczywistości liturgicznej wygląda to nieco inaczej. Wszystkie obchody liturgiczne dzielą się zasadniczo na trzy grupy: Pańskie – czyli dotyczące Osób Trójcy Św., maryjne oraz licznej rzeszy ludzi, którzy żyli wśród nas, a po śmierci zostali decyzją Kościoła wyniesieni do chwały ołtarzy. Ostatnia grupa jest również podzielona prawie jak wojsko – na różne oddziały i pododdziały, ale to już materiał na osobny artykuł; dziś zajmiemy się tym, co nazywamy rangą obchodu liturgicznego. A więc dotyczącego przede wszystkim Mszy św. oraz Liturgii Godzin. O doborze tekstów mszalnych decyduje celebrans, natomiast jeśli ktoś np. odmawia sobie prywatnie brewiarz, to musi też się orientować w poniższych zawiłościach, zresztą wbrew pozorom wcale nie tak znów zawiłych.

Najniższym i najczęstszym obchodem liturgicznym jest wspomnienie, które może być obowiązkowe lub dowolne. Te nazwy są jasne. Wspomnienie nie powoduje większych zmian w liturgii mszalnej, w zasadzie to tylko własne modlitwy (kolekta, nad darami i po komunii) i stosowna prefacja. Liturgię Słowa zazwyczaj bierze się z bieżącego dnia. Wyjątek stanowi mała grupa posiadająca własne czytania, obowiązujące w ich wspomnienie. Są to głównie święci wymienieni w ewangelii: Jan Chrzciciel (29.8), Marta, Maria i Łazarz (29 lipca, do niedawna było to wspomnienie tylko św. Marty) oraz Maria Magdalena. Ale ta ostatnia kilka lat temu „awansowała” i teraz 22 lipca obchodzimy już jej święto.

To jest ranga środkowa; mniej więcej na równi ze świętem stoją też niedziele okresu zwykłego, tzn. przyjmują one tylko święta Pańskie, inne w danym roku „przepadają”, czyli nie są liturgicznie obchodzone (oczywiście analogicznie rzecz się ma ze wspomnieniem). W święto są zawsze czytania własne (ewentualnie, w ich braku, z tekstów wspólnych o świętych), a ponadto śpiewa się lub odmawia hymn Chwała na wysokości. Tylko jeśli wypadnie w niedzielę, to z racji dnia Pańskiego dochodzi 2. czytanie i Wierzę.

Wreszcie najwyższej rangi obchód liturgiczny – uroczystość, która zresztą też ma swoją wewnętrzną, zróżnicowaną hierarchię; i tu dochodzimy do nieco przewrotnego tytułu niniejszego tekstu, czyli do najważniejszych obchodów roku liturgicznego, przed którymi pierzcha wszystko, co znajdzie się „na torze kolizyjnym”. To właśnie Zmartwychwstanie Pańskie i Narodzenie Pańskie; Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego – te ostatnie zawsze obchodzone w niedzielę, więc może ich ważności aż tak nie odczuwamy. Ale do tej grupy należą również dni, które wydają się być jak najdalsze od złoto-radosnej uroczystości: Środa Popielcowa i dni Wielkiego Tygodnia, na czele ze Świętym Triduum Paschalnym. Jeśli zderzy się z nimi czasowo np. uroczystość św. Józefa czy Zwiastowania Pańskiego, zostaje przeniesiona na najbliższy dzień wolny od jakiegokolwiek innego obchodu; natomiast niższe rangą obchody „przepadają”. Równie wysoko stoją i nie przyjmują nawet uroczystości niedziele wszystkich okresów liturgicznych poza zwykłym oraz dni w oktawie Wielkanocy. I tak jak każda niedziela – uroczystość posiada własną liturgię, 2 czytania przed ewangelią, Gloria i Credo.

To wyjaśnia, dlaczego naszego świętego papieża wspominamy w październiku, a nie w rocznicę śmierci. 2 kwietnia wypada w najlepszym wypadku w wielkim poście, a dni powszednie tegoż okresu – jako jedynego w roku liturgicznym – stoją wyżej od wspomnienia (analogicznie jeszcze 7 ostatnich dni adwentu, ale tam nie ma problemu, bo to stałe daty). Często jednak ten dzień mieści się już w obrębie Wielkiego Tygodnia lub oktawy Wielkanocy, tak więc wspomnienie w tym terminie praktycznie nigdy nie byłoby obchodzone. Dlaczego w takim razie w tym roku świętowaliśmy Jana Pawła II w niedzielę? Tu dochodzi jeszcze jedna zagwozdka liturgiczna, tym razem terytorialna.

Oczywiste jest, że poza najważniejszymi uroczystościami – w Kościele powszechnym istnieją spore różnice w zakresie czci świętych. Każda nacja czy region ma swoich. (Dotyczy to również zgromadzeń zakonnych, więc w kościele klasztornym możemy się w pewne dni spotkać z inną liturgią i barwą ornatu). Np. św. Stanisława biskupa czy św. Wojciecha to w Polsce uroczystości, podobnie jak 3 maja, będący jednocześnie naszym świętem narodowym – a w innych krajach nie ma ich w ogóle w kalendarzu liturgicznym. Ale i w obrębie naszego kraju istnieją różnice, i to według podziału na jednostki administracyjne zarówno kościelne, jak i świeckie. Oto parę przykładów: św. Jana Pawła II to w Polsce generalnie wspomnienie, ale m.in. w województwie małopolskim obchodzimy jako uroczystość; dlatego świętowaliśmy w niedzielę, gdyż każda uroczystość stoi ponad niedzielą zwykłą. Św. Floriana (4.5) jest świętem tylko na terenie miasta Krakowa, którego jest on patronem. Niedawno obchodziliśmy też św. Jana Kantego, który z kolei cieszy się rangą uroczystości na terenie naszej diecezji, poza nią jest tylko wspominany. W tym roku wypadł w piątek, stąd w ogłoszeniach podano informację, że tego dnia nie obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. To też przywilej każdej uroczystości – potocznym językiem mówiąc „znosi post”. Ale jeśli to uroczystość lokalna, to i brak postu jest też lokalny. Akurat w św. Jana Kantego znalazłam się poza granicami naszej diecezji; gdybym siedziała w domu, w Krakowie, mogłabym zajadać kanapkę z szynką, a tam musiałam się zadowolić serkiem. :) Tak to działa w praktyce, na szczęście bez sankcji ciężkiego grzechu, no i bez popadania w faryzejską dziesięcinę z kopru i kminku; strzeżmy się poważniejszych uchybień moralnych niż omyłkowe zjedzenie schabowego poza granicami lokalnej dyspensy.

M.Sz.

Uroczystości obchodzone w Polsce:
1.1 Świętej Bożej Rodzicielki Maryi
6.1 Objawienia Pańskiego
19.3 św. Józefa
25.3 Zwiastowania Pańskiego

Zmartwychwstania Pańskiego
Wniebowstąpienia Pańskiego
Zesłania Ducha Świętego
Najświętszej Trójcy
Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
Najświętszego Serca Pana Jezusa

23.4 św. Wojciecha
3.5 NMP Królowej Polski
8.5 św. Stanisława
24.6 Narodzenia św. Jana Chrzciciela
29.6 św. Piotra i Pawła
15.8 Wniebowzięcia NMP
26.8 NMP Częstochowskiej
1.11 Wszystkich Świętych
34. niedziela zwykła – Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata
8.12 Niepokalanego Poczęcia NMP
25.12 Narodzenia Pańskiego

ponadto lokalnie:
8.6 św. Jadwigi (w naszej parafii i innych tego wezwania)
20.10 św. Jana Kantego (diec. krakowska)
22.10 św. Jana Pawła II (woj. małopolskie)
ostatnia niedziela października: Rocznicy poświęcenia kościoła własnego (teoretycznie w kościołach i kaplicach, których data poświęcenia jest nieznana; praktycznie obchodzona w większości kościołów)