Pątniczka Egeria, która w latach 381–384 nawiedziła Ziemię Świętą, pozostawiła opis swojej podróży zatytułowany Itinerarium. Druga część zawiera opisy świąt i obrzędów religijnych. Pisze tam, że na czas celebracji tego święta w katedrze jerozolimskiej płonęło mnóstwo świateł i że ustawiono wyjątkową liczbę świeczników i lamp. Liturgia sprawowana była po całonocnym nabożeństwie w Betlejem i porannej procesji do Jerozolimy. Był to zatem biały dzień i niepotrzebne było dodatkowe oświetlenie. Zapalano jednak mnóstwo świateł, by wyrazić tajemnicę tego święta.

W średniowieczu na uroczystość 25 grudnia ustawiano w kościołach dodatkowe lichtarze albo przynajmniej jeden duży przeznaczony wyłącznie na to święto. Także w domach zapalano specjalną świecę albo wiele świec. Na terenach niemieckich pojawił się zwyczaj ustawiania na te obchody lichtarza w formie drewnianej piramidy służącej do tego, aby na jej schodkach można było ustawić więcej świec.

Skąd ta celebracja światła? Sięgnijmy do Biblii. Księgi święte zapowiadały przyjście Mesjasza jako wzejście gwiazdy z Jakuba w Księdze Liczb (24,17) czy też słońca sprawiedliwości w Księdze Malachiasza (3,20). W Księdze Izajasza czytamy: Naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielką; nad mieszkańcami kraju mroków światło zabłysło (9,1). Co to za światło? Czytamy dalej: Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju. Wielkie będzie Jego panowanie w pokoju bez granic na tronie Dawida i nad Jego królestwem, które On utwierdzi i umocni prawem i sprawiedliwością, odtąd i na wieki (9,5–6).

W Drugiej pieśni Sługi Pańskiego (utożsamianego przez niektórych z Chrystusem) Bóg mówi do tegoż Sługi: Ustanowię cię światłością dla pogan, aby moje zbawienie dotarło aż do krańców ziemi (Iz 49,6).

W kantyku wygłoszonym pod wpływem Ducha Świętego Zachariasz prorokował w następujące słowa: Dzięki serdecznej litości naszego Boga, z jaką nas nawiedzi z wysoka Wschodzące Słońce, by oświecić tych, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, aby nasze kroki skierować na drogę pokoju (Łk 1,78–79). Tym Wschodzącym Słońcem jest oczywiście Jezus.

Wg Ewangelii św. Łukasza starzec Symeon, któremu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego, za natchnieniem Ducha przyszedł do świątyni. A gdy Rodzice wnosili Dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił: Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa. Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, któreś przygotował wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela (Łk 2,29–32).

W Ewangelii św. Jana czytamy: A na tym polega sąd, że światłość przyszła na świat, lecz ludzie bardziej umiłowali ciemność, bo ich uczynki były złe (3,19–21). Wreszcie wg tejże Ewangelii Jezus mówi o sobie: Ja jestem światłością świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia (8,12).

Nie jest więc przypadkiem, że obchody narodzenia Jezusa umieszczono w symbolicznym dniu przesilenia zimowego 25 grudnia, który wyznacza koniec wydłużania się nocy i początek wydłużania się dnia; jest metaforą zwycięstwa światła nad ciemnością. Zdaniem ks. Józefa Naumowicza analizując źródła historyczne można z całym przekonaniem stwierdzić, że powiązanie daty narodzenia Chrystusa z przesileniem zimowym i symboliką światła nie pochodziło, jak twierdzą niektórzy, głównie z chęci zastąpienia rzymskiego kultu Słońca czy innych obchodów pogańskich, ale wynikało z interpretacji Biblii.

W czasach mojego dzieciństwa na choince zapalało się świeczki i zimne ognie. Pięknie to wyglądało, ale czasem razem ze świeczkami płonęła choinka, a bywało, że i firanka wisząca obok choinki. Dziś zapalamy znacznie bezpieczniejsze lampki elektryczne. Niektórzy rezygnują z choinki i zapalają same światła rozwieszone w oknach czy na balkonie. Coraz więcej świateł. Różne miejscowości prześcigają się w ilości zapalanych świateł. Boże Narodzenie kojarzy się ze światłem. Czyżby człowiek współczesny intuicyjnie to odczuwał?

K.H.-Sz.
na podstawie: ks. Józef Naumowicz, Choinka.