Termin Trójca Święta powstał dopiero ok. 180 r. n. e. (grecki – Teofil z Antiochii, łaciński – Tertulian). Jeszcze późniejsze jest użycie terminu osoba w tym kontekście. Formowanie trynitarnej teologii wiązało się z licznymi sporami. Wynikały one z jednej strony z tendencji do uwypuklenia jedności Boga kosztem troistości. Z drugiej zaś strony związane były z trudnościami terminologicznymi. W 325 r. na Soborze w Nicei została przyjęta teza, że Syn Boży jest współistotny Ojcu (gr. homoousios). Kolejny Sobór Konstantynopolitański I (381) potwierdził boskość Ducha Świętego. Tym samym założono, że w Bogu jest tylko jedna istota (ousia). Możliwe jest mówienie, że Trójca Święta ma jedną naturę (physis). Dopiero w IV wieku zaczęto systematycznie posługiwać się pojęciem trzech hipostaz w Bogu, a w V w. trzech Osób (gr. prosopon, łac. persona). Odwieczna relacja ontyczna między Osobami Trójcy Świętej została zdefiniowana na podstawie Nowego Testamentu jako zrodzenie Syna przez Ojca (jest on początkiem, arche) oraz pochodzenie Ducha Świętego od Ojca. W łacińskiej teologii uznano za potrzebne wskazanie na pochodzenie Ducha Bożego od Syna (Filioque). Stało się to przyczyną sporu pomiędzy katolikami a prawosławiem. Osoby Trójcy Świętej całkowicie przenikają się wzajemnie (perychoreza). Ich działanie jest wspólne, ale tylko Syn Boży stał się człowiekiem. Najważniejsze ustalenia co do Trójcy Świętej zawarte są w Credo nicejsko-konstantynopolitańskim (381). Wykład trynitarnej doktryny mieści się w symbolu wiary Quicumque z początku V wieku. Mylnie przypisywane jest to św. Atanazemu Wielkiemu. Dla sprecyzowania ortodoksyjnej teologii Trójcy Świętej najbardziej zasłużyli się św. Atanazy Wielki, ojcowie kapadoccy (św. Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz z Nyssy) oraz św. Jan z Damaszku. Na zachodzie byli to – św. Hilary z Poitiers (ustalenie terminologii) i św. Augustyn.

P.N.