Św. Jan Paweł II w swej książce Pamięć i tożsamość napisał: Patriotyzm oznacza umiłowanie tego co ojczyste: umiłowanie historii, tradycji, języka czy samego krajobrazu ojczystego. Jest to miłość, która obejmuje również dzieła rodaków i owoce ich geniuszu. Przypomnijmy zatem pokrótce sylwetki obu jakże różnych, ale wielkich Polaków.

Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 r., a zmarł we Fromborku 24 maja 1543 r. Studiował na Akademii Krakowskiej (nauki matematyczno-przyrodnicze), następnie w Bolonii (prawo kanoniczne) i Padwie (medycynę). W 1503 r. uzyskał tytuł doktora z prawa kanonicznego na Uniwersytecie w Ferrarze, po czym powrócił do Polski i następne 40 lat spędził przeważnie na Warmii w Lidzbarku Warmińskim jako sekretarz i medyk swego wuja biskupa Łukasza Watzenrodego (który mianował go kanonikiem warmińskim), a po jego śmierci jako kanonik (miał niższe święcenia kapłańskie) przy katedrze we Fromborku. Był wszechstronnie uzdolnionym człowiekiem, o wielu zainteresowaniach. Lekarz, prawnik, tłumacz, ekonomista, strateg wojenny i oczywiście badacz kosmosu. Swoim dziełem De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich, wpisane w 1999 r. na listę UNESCO „Pamięć Świata”, przechowywane w skarbcu Biblioteki Jagiellońskiej) wstrzymał słońce, ruszył ziemię. Udowadniając, że to słońce znajduje się w centrum Układu Słonecznego, a nie ziemia, zrewolucjonizował nowożytny światopogląd. Odkrycie to miało wpływ na naukę światową, zwane jest przewrotem kopernikańskim. We wstępie do swego dzieła napisał: Myśli uczonego są niezależne od osądu ogółu – ponieważ dążeniem uczonego, o ile tylko ludzkiemu rozumowi pozwala na to Bóg, jest szukanie we wszystkim prawdy. O głębokiej religijności uczonego świadczy też fakt, że zasadniczą tezę swojego dzieła o słońcu, jako środku układu planetarnego, poprzedził wezwaniem pomocy Bożej, a zakończył uwielbieniem dla wspaniałości Boga Najlepszego i Największego. W ostatnim roku życia zadedykował swoje dzieło papieżowi Pawłowi III. Jan Matejko swój słynny obraz przedstawiający Mikołaja Kopernika zatytułował Astronom Kopernik czyli rozmowa z Bogiem. Metropolita lubelski abp Stanisław Budzik w homilii podczas uroczystości związanych z 480. rocznicą śmierci Mikołaja Kopernika powiedział: Genialny astronom, człowiek wiary, człowiek Kościoła zarówno w swoich przekonaniach jak i w wytężonej pracy dla diecezji warmińskiej, dla biskupa i kapituły, dla swojej małej i wielkiej Ojczyzny…

Św. Jan Paweł II 13 czerwca 1987 r. w kościele Św. Krzyża w Warszawie w przemówieniu do ludzi kultury powiedział: „Waszym powołaniem, drodzy Państwo, jest piękno. Tworzyć przedmioty piękne. Wywoływać piękno w wielorakiej materii ludzkiej twórczości: w materii słów i dźwięków, w materii barw i tonów, w materii rzeźbiarskich czy architektonicznych brył, w materii gestów, którymi wyraża się i przemawia to najszczególniejsze tworzywo świata widzialnego, jakim jest ludzkie ciało”.

Włodzimierz Przerwa-Tetmajer tworzył przedmioty piękne. Urodził się 31 grudnia 1861 r. w Harklowej koło Nowego Targu, a zmarł 26 grudnia 1923 r. w Krakowie. Czołowy przedstawiciel Młodej Polski. Malarz, grafik, ilustrator książek, poeta, działacz społeczny i polityczny. Przyrodni brat poety Kazimierza Przerwy -Tetmajera. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie w Wiedniu, Monachium, Paryżu i ponownie w Krakowie pod kierownictwem Jana Matejki. W 1890 r. ożenił się z Anną Mikołajczykówną, chłopką z podkrakowskiej ówcześnie wsi Bronowice, czym wywołał niemały skandal; uznano to za wielki mezalians, jednak małżeństwo okazało się udane i dożywotnie, mieli ośmioro dzieci. Zamieszkali w domu teściów w Bronowicach, później wybudowali swój dom zwany dziś Tetmajerówką, a poprzedni kupił od nich poeta Lucjan Rydel, który ożenił się z siostrą Anny – Jadwigą. To tam Wyspiański osadził swój dramat Wesele, a Włodzimierz i jego żona to prawzory Gospodarza i Gospodyni. Włodzimierz Przerwa-Tetmajer był zafascynowany kulturą ludową i życiem polskiej wsi. Do końca życia malował obrazy przedstawiające wiejskie sceny rodzajowe, obrzędy, pejzaże. Jan Matejko zachęcał artystę do dalszej pracy mówiąc: Do was należy powietrze i słońce, ja zaś zostanę ze starymi królami. Był bardzo aktywnym człowiekiem nie tylko jako artysta. Upowszechniał wiedzę o historii i sztuce wśród chłopów, a jednocześnie przedstawiał ich kulturę, język i obyczaje krakowskim mieszczanom. Historyk literatury prof. Franciszek Ziejka napisał: W rzeczy samej Tetmajer zajął w życiu młodopolskiego Krakowa miejsce wyjątkowe: wśród artystów był artystą, wśród ziemian – szlachcicem, wśród chłopów nie był wprawdzie chłopem, ale ich spolegliwym sąsiadem, chętnie spieszącym z pomocą, przekonującym ich, że stanowią siłę zdolną do odbudowania niepodległej Polski (artysta aktywnie działał na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości, na przykład będąc posłem do parlamentu austriackiego czy jako członek Polskiego Stronnictwa Ludowego). Tadeusz Boy-Żeleński tak o nim stwierdził: Tetmajer miał niesłychaną łatwość wżywania się w każde środowisko, równie dobrze czuł się we fraku w salonach, jak w siermiędze na wsi, w Paryżu jak w Bronowicach. Jego obrazy znajdują się w wielu muzeach w różnych miastach. W Muzeum Narodowym w Krakowie np. Rodzina artysty, Święcone, Aniołowie u Piasta, Dworek w Bronowicach, Rodzina Mikołajczyków, Zaloty, w Muzeum Narodowym w Warszawie zobaczyć można np. Przed karczmą, Muzykanci w Bronowicach, Żniwa, Portret żony. W późniejszym okresie swojej twórczości zwrócił się ku sztuce religijnej zdobiąc kościoły i kaplice, tworząc witraże. Wykonał polichromie w kaplicy św. Jana Nepomucena w Kościele Mariackim, w kaplicy św. Zofii (Trójcy Świętej) w Katedrze na Wawelu, w Kalwarii Zebrzydowskiej w klasztorze oo. bernardynów, w kościele św. Sebastiana w Wieliczce, w Modlnicy, Bieczu, witraż w kościele św. Mikołaja w Kaliszu, obraz Matka Boża z Dzieciątkiem ozdabia kościół oo. franciszkanów w Bronowicach Wielkich. Jego imieniem nazwano ulicę w Bronowicach biegnącą od ul. Zielony Most aż po ul. Pasternik. Pochowany został na cmentarzu Bronowickim.

A.K.

Obraz: Włodzimierz Przerwa-Tetmajer, Muzykanci w Bronowicach, 1891