Czym było dla nich narodzenie Jezusa? Obrazowo przedstawił to wielki poeta VI w., Roman Melodos (ten sam, który napisał Akatyst ku czci Bogurodzicy), w poetyckim, metaforycznym Hymnie na Boże Narodzenie. 

Oto treść tego utworu: po urodzeniu Jezusa Maryja pochyla się nad żłóbkiem, czuwa nad Dzieciątkiem, czule je głaszcze i śpiewa. Śpiew serdeczny doleciał do uszu Ewy, która szybko pojmuje, że nadszedł czas spełnienia oczekiwań. Wyrywa ze snu Adama, a ten po przebudzeniu mówi do niej: Czuję szczęście, które dawno temu utraciliśmy. I widzę raj jakiś nowy, inny, który Dziewica niesie na piersi – to samo święte drzewo życia, którego kiedyś Cherubin strzegł, abym go nie dotknął. Jednak widząc to drzewo nietknięte i zrodzone, poczułem, żono, tchnienie życiodajne, które mnie – proch i martwą glinę – czyni żywym.

Adam odczytuje zatem, że narodzony Jezus jest świętym drzewem życia, tym samym, które rosło w raju. A więc w osobie Chrystusa raj przychodzi do ludzi, staje się dla nich znów dostępny. Takie słowa słyszymy też w refrenie kolędy ukraińskiej Sydyt Mykola: Raj rozywywsja, Chrystos narodywsja (czyli Raj się otworzył, Chrystus się narodził).

Czy dla Adama i Ewy raj również stał się dostępny? Według poety muszą o to zabiegać. Zwracają się więc do Maryi, prosząc ją o litość i pomoc. Ona obiecuje wstawić się za nimi u swego Syna: Wezwała Ewę i jej małżonka i podeszła do żłóbka. Nachyliła głowy i błagała swego Syna. Przedstawia prośby pierwszych rodziców Bogu leżącemu w żłobie. Następnie zwraca się do Adama i Ewy i przekazuje im obietnicę zbawienia. Ich prośby zostaną spełnione.

Anonimowy apokryf Życie Adama i Ewy przedstawia losy naszych prarodziców po wygnaniu z raju. Zanim mogli udać się do Betlejem i pokłonić się Dzieciątku, musieli okazać skruchę, żal, odbyć pokutę i cierpliwie czekać na przyjście Zbawiciela. Apokryf ten był bardzo popularny w świecie chrześcijańskim. Jego wersja łacińska, powszechnie czytana w średniowiecznej Europie, zaczyna się od tego, że Adam i Ewa, żyjąc na ziemi, zaczęli odczuwać głód i zapragnęli pożywienia, jakie mieli w raju. Szukali go, ale nie znaleźli i wtedy postanowili odbyć pokutę za swój grzech. Adam przez 40 dni stał zanurzony w Jordanie, a Ewa nieco krócej w rzece Tygrys. Po odprawieniu pokuty otrzymali nasiona roślin i posiedli umiejętność uprawy ziemi.

W całej opowieści szczególnie ważny jest motyw rajskiego drzewa, nazywanego drzewem życia, które stanie się źródłem nowego życia, dostępnego dla ludzi od chwili, gdy Słowo Boże stanie się człowiekiem. Jezus jest nowym rajem, drzewem życia. W Betlejem, przy Nowonarodzonym, Adam i Ewa mogą odzyskać utraconą godność dzieci Bożych.

Łacińskie Życie Adama i Ewy miało różne wersje, także w językach narodowych, jeszcze w okresie renesansu i reformacji. Stanowiło jeden z czynników, który sprawił, że tak mocno utrwalił się ideowy związek między odzyskaniem rajskiego drzewa i narodzeniem Jezusa.

Popularność rajskich motywów sprawiła, że w średniowiecznych kalendarzach zaczęto umieszczać wspomnienie Adama i Ewy 24 grudnia. Nieprzypadkowo. Prarodzice musieli być umieszczeni przed samym Bożym Narodzeniem, bo uosabiali oczekiwanie na przyjście Zbawiciela. To oczekiwanie rozpoczęło się już w raju, bo wtedy pojawiła się zapowiedź ostatecznego zwycięstwa niewiasty nad wężem. W chrześcijańskiej myśli wciąż rozwijano ideę, wyrażoną już przez św. Pawła Apostoła, że Chrystus jest nowym Adamem, który urodził się po to, by zmazać grzech pierwszego Adama, a przez to oczyścić i uświęcić cały rodzaj ludzki. Stąd dzień 24 grudnia, przed samym Bożym Narodzeniem, poświęcono Adamowi i Ewie. Wspominano ich nie jako świętych, ale jako symbole ludzkości oczekującej na Zbawcę.

W liturgii Kościołów wschodnich do dzisiaj przed Bożym Narodzeniem wspomina się praojca Adama i innych przodków Jezusa. Natomiast w tradycji zachodniej 24. przypada wspomnienie wszystkich świętych przodków Jezusa Chrystusa […], syna Adama – jak podaje oficjalne martyrologium rzymskie, stanowiące podstawowy spis świętych czczonych w Kościele katolickim, podpisane przez papieża Jana Pawła II w 2004 roku.

K.H.-Sz.
na podstawie: ks. Józef Naumowicz, Choinka.
Kraków 2022