Jeden

W Biblii słowo jeden pojawia się 1369 razy. W większości wypadków oznacza po prostu liczbę pojedynczą w opozycji do liczby mnogiej i tu nie należy doszukiwać się żadnego symbolicznego znaczenia. Jednak w niektórych przypadkach słowo jeden wykracza poza zakres znaczeniowy liczby pojedynczej i oznacza wyjątkowość, niepodzielną całość albo jedno i drugie. Słowa Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem – Panem jedynym (Pwt 6,4) znaczą nie tylko to, że Bóg jest wyjątkowy, ale też, że nie ma w Nim sprzeczności. Podobnie jak Bóg jest jeden, tak Chrystus stanowi jedno z Ojcem. W Ewangelii św. Jana mówi: Ja i Ojciec jedno jesteśmy (10,30). Dlatego też lud Boży musi być jednością. W Modlitwie Arcykapłańskiej Jezus zwraca się do Ojca tymi słowami: Już nie jestem na świecie, ale oni są jeszcze na świecie, a Ja idę do Ciebie. Ojcze Święty, zachowaj ich w Twoim imieniu, które Mi dałeś, aby tak jak My stanowili jedno (J 17,11).

Jedność jest również wyrazem wyjątkowości jednostki ludzkiej. Wartość, jaką Bóg przypisuje pojedynczej osobie, widać najlepiej w przypowieści o zaginionej owcy i zgubionej drachmie (Łk 15,1—10). Widać ją również w trosce Jezusa o dzieci z powodu ich gorszenia: Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza (Mt 18,6).

Zdaniem pitagorejczyków cały system liczbowy opiera się na parzystości i nieparzystości. Liczbę nieparzystą nazywali doskonałą, ponieważ nie da się ona podzielić bez reszty na równe części. Liczba parzysta natomiast jest niedoskonała, gdyż podzielna. Jedynka jest zatem zgodnie z naturą symbolem niepodzielnej jedności, źródłem i korzeniem, matką wszystkich pozostałych liczb. Bez niej nie można pomyśleć o żadnej wielości, lecz ona sama znajduje się poza wszelką wielością. Tak więc, wg Euzebiusza z Cezarei, słusznie jest ona symbolem Najwyższej Istoty, której potęga ugruntowała wszechświat.

Dwa

Chociaż liczba dwa nie ma tak jednoznacznych znaczeń symbolicznych jak siedem, dziesięć czy dwanaście, odgrywa ważną rolę w Piśmie Świętym już od pierwszych jego stron. Ważnym elementem porządku stworzonego jest istnienie dwóch płci, a świadomość tego faktu przenika całą Biblię.

Równie istotny jest konflikt pomiędzy parami: dobrem i złem, światłem i ciemnością. Liczba dwa oddaje podstawową strukturę wszystkich relacji: miłości i nienawiści, pomyślności i braku, posłuszeństwa i nieposłuszeństwa.

Uzupełniające się wzajemnie pary są elementem porządku naturalnego, co potwierdza opowieść o stworzeniu: Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię (Rdz 1,1). Później stworzone zostały dzień i noc, ziemia i morze oraz dwa duże ciała jaśniejące (Rdz 1,16). Pojęcie dwa stało się też ważnym elementem wspólnoty ludzkiej, gdy Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę (Rdz 1,27).

Większość potomków patriarchów tworzyła pary: Kain i Abel (Rdz 4), Izmael i Izaak (Rdz 16,21), Jakub i Ezaw (Rdz 25). Mają oni w Biblii znaczenie nie jako jednostki, ale jako archetyp ludzi prowadzących odmienny styl życia: Abel pasł stada, Kain pracował na roli.

Na podstawie motywu dwóch można też przeanalizować motyw przymierza. Kiedy Bóg zawarł z Izraelem przymierze na górze Synaj, dał Mojżeszowi dwie tablice Świadectwa, tablice kamienne, napisane palcem Bożym (Wj 31,18). Podkreśla to fakt, że więź z Bogiem i więź z bliźnim są nierozdzielne. Jezus jednoznacznie to potwierdził: Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy (Mt 22,37—40). Jeszcze wyraźniejszy jest w Biblii motyw dwu testamentów, z których jeden jest zapowiedzią drugiego, a drugi spełnieniem pierwszego.

NT wskazuje dwie możliwości podjęcia decyzji: szeroka jest brama i przestronna ta droga, która prowadzi do zguby… ciasna jest brama i wąska droga, która prowadzi do życia (Mt 7,13—14). W wielu przypowieściach Jezus ukazał dwie drogi, które człowiek może wybrać w życiu: przypowieść o młodszym i starszym synu, o faryzeuszu i celniku, o dobrych i złych sługach, o roztropnych i nieroztropnych pannach, o chwaście i pszenicy, o dwóch Izraelitach przechodzących drogą i miłosiernym Samarytaninie, o dwóch synach właściciela winnicy.

Literatura mądrościowa ST wzbogaca ten wątek o motyw dwóch ścieżek lub dróg. Psalm 1 przeciwstawia drogę grzeszników drodze sprawiedliwych. Liczne fragmenty 1. części Księgi Przysłów przeciwstawiają drogi występku ścieżce prawości (Prz 2,12—15), ścieżce grzeszników ścieżkę prawych (Prz 4,14—19). Psalm 139 kończy się ukazaniem kontrastu pomiędzy drogą nieprawą a drogą odwieczną.

W kwestiach bardziej przyziemnych, dwa w ST to minimalna liczba osób, które należy posłać w ważnej sprawie. Do Sodomy wysłano 2 aniołów (Rdz 19,11), również 2 szpiegów do Jerycha (Joz 2,1). Jezus wysyła uczniów po dwóch (Mk 6,7; Mt 21,1). To również liczba świadków konieczna do ustalenia prawdy. W Księdze Powtórzonego Prawa czytamy: Nie przyjmie się zeznania jednego świadka przeciwko nikomu, w żadnym przestępstwie i w żadnej zbrodni. Lecz każda popełniona zbrodnia musi być potwierdzona zeznaniem dwu lub trzech świadków (17,6; 19,15). Ewangelia Jana wymienia 2 świadków wydarzeń wielkanocnego poranka (20,3). Drogą do Emaus podąża ze zmartwychwstałym Jezusem dwóch uczniów (Łk 24,13; Mk 16,12).

Motyw liczby dwa przewija się w setkach przykładów. Dotyczy opowiadań o stworzeniu, prokreacji ludzi i zwierząt, małżeństwa, moralnych wyborów, stania człowieka na rozstaju dwóch dróg. Liczba dwa tworzy jeden z ważniejszych obrazów biblijnych. Nawet światopogląd Pisma Świętego dzieli rzeczywistość na dwa światy: Boga przeciwstawionego szatanowi; posłuszeństwo Bożemu Prawu przeciwstawione nieposłuszeństwu; niebo piekłu; dobro złu; duch troski egoizmowi; mądrość z góry mądrości tego świata.

K.H.-Sz.
Na podstawie: Słownik symboliki biblijnej.